„Nie zabolało mnie to, że mnie uderzył (…), tylko zabolało mnie to, że tata mnie uderzył. (…) To po prostu było tak, serce mi pękło, jak mój ukochany człowiek na świecie mógł mnie uderzyć. Strasznie to na mnie wpłynęło, pamiętam to do dzisiaj, wszystko.”
Bycie rodzicem czy opiekunem to bardzo ważne i odpowiedzialne zadanie, które pomimo przynoszenia dużej satysfakcji, niesie ze sobą wiele wyzwań. Bardzo często, bo aż w około 40% rodzice przyznają, że jest to doświadczenie dużo trudniejsze, niż się spodziewali. Frustracja, samotność czy poczucie bezsilności może prowadzić do stosowania kar cielesnych. To właśnie utrata panowania nad sobą lub zdenerwowanie jest najczęstszą przyczyną takich zachowań. Pomimo powszechnego przekonania, iż klapsy nie są szkodliwe, badania wykazują coś innego. Okazuje się, że powodują liczne konsekwencje w rozwoju dziecka, takie jak obniżenie poczucia własnej wartości, pogorszenie relacji z rodzicami, spowolnienie rozwoju poznawczego, zaburzenia koncentracji i uwagi. Pedagodzy wskazują, że kary fizyczne są nieefektywną metodą wychowawczą, która uczy dziecko, że przemoc jest dopuszczalna. Należy pamiętać, że każdy akt użycia siły w stosunku do drugiej osoby jest przemocą – także klaps. Skoro nie godzimy się na kary cielesne wobec osób dorosłych, dlaczego powinniśmy przyzwalać na nie w przypadku dzieci, które są dużo bardziej bezbronne? Naukowcy dowodzą, że klapsy mogą zmieniać aktywność mózgu dziecka związaną z reagowaniem na zagrożenia środowiskowe w sposób podobny do poważnych form przemocy. Od 1 sierpnia 2010 roku Polska dołączyła do innych europejskich krajów, w których obowiązuje prawny zakaz stosowania kar cielesnych wobec dzieci.
Każda forma przemocy może mieć nie tylko natychmiastowy, widoczny wpływ, ale także odroczone konsekwencje. Młody człowiek uczy się, że jest to sposób rozwiązywania konfliktów, co prowadzi do zwiększenia prawdopodobieństwa zachowań agresywnych oraz autoagresywnych. Przemoc rodzica, czyli osoby silniejszej wobec dziecka, prowadzi do przekonania, iż można krzywdzić innych, jeśli są słabsi. Reagując na przemoc możesz zadbać o bezpieczeństwo i dobrą przyszłość dziecka.
Dodatkowo, wiele zaburzeń psychicznych, między innymi zaburzeń osobowości, jakich jak na przykład borderline może być spowodowane w dużej mierze właśnie przez przemoc w dzieciństwie, zarówno fizyczną, psychiczną jak i zaniedbania fizyczne i emocjonalne. Inne zaburzenia, które mogą być możliwym następstwem przemocy w dzieciństwie, to zaburzenia lękowe, zaburzenia odżywiania, zaburzenia depresyjne oraz CPTSD – rodzaj zespołu stresu pourazowego, który powodowany jest długotrwałym narażeniem na powtarzające się traumatyczne, ale niekoniecznie tak intensywne jak w PTSD sytuacje.
Reaguj na przemoc wobec dzieci!
Przemoc niszczy dzieciństwo i zostawia ślad na całe życie.
Reaguj na zagrożenie życia – jeśli widzisz lub wiesz o poważnym zagrożeniu życia lub zdrowia dziecka natychmiast wezwij policję. Możesz także złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wobec dziecka – policja ma obowiązek zająć się sprawcą.
Reaguj na przemoc w rodzinie – jeżeli wiesz lub podejrzewasz, że dziecko doświadcza przemocy w rodzinie, niezależnie od tego czy jest to przemoc fizyczna czy psychiczna. Możesz poinformować lokalny Ośrodek Pomocy Społecznej, żłobek, przedszkole lub szkołę, do której uczęszcza dziecko oraz dzielnicowego lub innego funkcjonariusza policji.
Reaguj na zaniedbywanie – jeżeli wiesz, że dziecko jest zaniedbane, pozostawiane bez opieki, narażone na niebezpieczeństwo, rodzice nie interesują się nim, nie zapewniają mu wystarczająco jedzenia, ubrania lub opieki medycznej, możesz poinformować sąd rodzinny oraz lokalny Ośrodek Pomocy Społecznej.
Reaguj na wykorzystywanie seksualne – bezwzględnie zawiadom prokuraturę lub policję.
Reaguj na karcenie – jeżeli widzisz przemoc wobec dziecka ze strony opiekuna w przestrzeni publicznej, dziecko jest szarpane, wyzywane, poniżane, bite (np. karcone klapsem). Możesz zareagować osobiście – ważne jest, aby zasygnalizować, że widzisz sytuację. Czasami wystarczy nawiązanie kontaktu wzrokowego. Jeżeli to nie wystarczy możesz spróbować nawiązać bezpośredni kontakt próbując obniżyć napięcie rodzica. Nie reaguj agresywnie i nie krytykuj. Możesz zapytać, czy coś się stało, lub po prostu nazwać sytuację: „Widzę, że uderzył Pan dziecko. Proszę tego nie robić”, „Widzę, że uderzyła Pani dziecko, to jest przemoc”. Może być to wystarczające do wzbudzenia refleksji w rodzicu, iż to co robi nie jest akceptowane społecznie.
Nie wiemy co stanie się po powrocie do domu, ale brak reakcji jest cichym przyzwoleniem na robienie dzieciom krzywdy. Pokazuje to, że jest to właściwe, normalne zachowanie i nie wzbudza sprzeciwu. Takie podejście podtrzymuje społeczną opinię, że kary cielesne są właściwą drogą do wychowania dziecka. Jeśli osoba krzywdząca dziecko jest agresywna również w stosunku do Ciebie, lub jeżeli widzisz, że dziecko jest narażone na dalszą przemoc zgłoś sytuację na policję.
Dlaczego reagowanie jest takie ważne?
Pomimo, iż może wydawać się, że zwrócenie uwagi dorosłemu nie wpłynie na zmianę zachowania, ma ogromne znaczenie dla ofiary przemocy. Reakcja zapewnia dziecku, że jest widziane, że to, czego doświadcza nie jest normalne i akceptowane przez innych dorosłych.
Wiele dzieci nie ma w swoim otoczeniu dorosłych, którzy mogliby być dla niego wsparciem. Reagując, pokazujesz dziecku, że nie jest samo, że jest ważne, że widzisz co się dzieje. Dodatkowo pokazujesz, że istnieją dorośli, którym można zaufać. Jako dorośli, jesteśmy w stanie rozpoznać krzywdzące sytuacje, komunikować je i szukać informacji. Są to umiejętności, które wystarczą, aby stanąć w obronie słabszych. Dzieci niestety nie mają takiej możliwości, są w tej sytuacji bezsilne.
Jeżeli potrzebujesz wsparcia w zareagowaniu na przemoc wobec dziecka możesz zadzwonić i porozmawiać ze specjalistą – 800 100 100 (bezpłatna i anonimowa pomoc dla rodziców i nauczycieli, którzy potrzebują wsparcia i informacji)